Adıyaman coğrafyası çeşitli medeniyetlere sahne olmuş, bir çok kültüre ev sahipliği yapmış nadir illerimizdendir. Giyimi-kuşamı, oyunu, düğünü, geleneği-göreneği, misafirperverliği,halısı, kilimi, cicimi ve heybesiyle zengin kültürel değerlere sahiptir.
Efsanesi, türküsü, halk oyunları Adıyaman’ı dünyanın tanıdığı bir il haline getirmiştir. Binlerce yıllık zengin Adıyaman kültürünün bir ifadesi olan halk oyunlarımız ilimizi temsil etmiş bir çok başarılara imza atmıştır.
Çiğ köfte, içli köfte, basalla (Ekşili köfte), çılbır, mercimekli köfte, yapıştırma ve hıtap Adıyaman’ın önde gelen yemek çeşitlerinden bazılarıdır.
Müzik
Adıyaman, coğrafi bakımdan birçok medeniyetlere ev sahipliği yapması bakımından çok zengin ve geçmişi çok eskilere dayanan müzik birikimine sahiptir. Arkeolojik kazı çalışmalarında eski medeniyetlere ait birçok müzik aletine rastlanmıştır. Çeşitli vurmalı ve üflemeli çalgılar buna örnek verilebilir. Bu bulgular il müzesinde sergilenmektedir.
Şehirle Özdeşleşmiş Müzikler
Harfane : Yöre halkı arasında geçmişten günümüze kadar süregelen müzikli toplantılara “Harfane” denilmektedir. Harfane, müzikli toplantı işlevine sahiptir. Osmanlı döneminde kurulmuş olan “Ahilik” teşkilatının üyeleri olan esnafların, hafta sonlarında toplanarak yorgunluk ve stres atmak amacıyla düzenlemiş oldukları toplantılar zamanla halk arasında da yaygınlaşmıştır. Bu toplantılarda günün konuları ile ilgili sohbetler yapılmakta, şarkı, türkü, mani ve gazeller söylenmekte ve çeşitli oyunlar oynanmaktadır. Bunlarla birlikte çeşitli yiyecek ve içecekler de ikram edilmektedir. Adıyaman’da geçmişte icra edilen tekke ve tasavvuf müziği günümüzde de görülmektedir. Tekkelerde okunan bu ilahi ve gazellerin eşlik çalgısı çoğunlukla bendir (Helile), def ve kudüm olmuştur.Yörede kullanılan sazlar; cünbüş, tanbur, keman, ud, kanun, kaval, mey, ney, bağlama, def ile halay ezgilerinin baş sazları olan davul ve zurna kullanılmaktadır.
Efsanesi, türküsü, halk oyunları Adıyaman’ı dünyanın tanıdığı bir il haline getirmiştir. Binlerce yıllık zengin Adıyaman kültürünün bir ifadesi olan halk oyunlarımız ilimizi temsil etmiş bir çok başarılara imza atmıştır.
Çiğ köfte, içli köfte, basalla (Ekşili köfte), çılbır, mercimekli köfte, yapıştırma ve hıtap Adıyaman’ın önde gelen yemek çeşitlerinden bazılarıdır.
Müzik
Adıyaman, coğrafi bakımdan birçok medeniyetlere ev sahipliği yapması bakımından çok zengin ve geçmişi çok eskilere dayanan müzik birikimine sahiptir. Arkeolojik kazı çalışmalarında eski medeniyetlere ait birçok müzik aletine rastlanmıştır. Çeşitli vurmalı ve üflemeli çalgılar buna örnek verilebilir. Bu bulgular il müzesinde sergilenmektedir.
Şehirle Özdeşleşmiş Müzikler
Harfane : Yöre halkı arasında geçmişten günümüze kadar süregelen müzikli toplantılara “Harfane” denilmektedir. Harfane, müzikli toplantı işlevine sahiptir. Osmanlı döneminde kurulmuş olan “Ahilik” teşkilatının üyeleri olan esnafların, hafta sonlarında toplanarak yorgunluk ve stres atmak amacıyla düzenlemiş oldukları toplantılar zamanla halk arasında da yaygınlaşmıştır. Bu toplantılarda günün konuları ile ilgili sohbetler yapılmakta, şarkı, türkü, mani ve gazeller söylenmekte ve çeşitli oyunlar oynanmaktadır. Bunlarla birlikte çeşitli yiyecek ve içecekler de ikram edilmektedir. Adıyaman’da geçmişte icra edilen tekke ve tasavvuf müziği günümüzde de görülmektedir. Tekkelerde okunan bu ilahi ve gazellerin eşlik çalgısı çoğunlukla bendir (Helile), def ve kudüm olmuştur.Yörede kullanılan sazlar; cünbüş, tanbur, keman, ud, kanun, kaval, mey, ney, bağlama, def ile halay ezgilerinin baş sazları olan davul ve zurna kullanılmaktadır.
Türkü ve Maniler
Tüm Anadolu insanı gibi, Adıyaman insanı da güncel yaşantısını, sevinç ve acılarını türkü ve manilerle dile getirir. Düğün, taziye ve mesire yerleri gibi toplulukların oluşturduğu mekanlarda kimi eğlence, kimi ağıt kabilinde türkü ve maniler söylenir.
Türküler çoğu kez saz (bağlama) eşliğinde söylenirken maniler genellikle müziksiz terennüm edilir. Bazen türküler söylenerek halaylar çekilir. Adıyaman’ın Türkiye çapında ünlenmiş bir çok türküsü vardır. Türküler, genellikle uzun hava ve ağıt türündendir. ünlü türküleri arasında “Gölbaşına Vardım, Altın Yüzüğüm Kırıldı ve Türkmen Gelini” sayılabilir.
Türküler çoğu kez saz (bağlama) eşliğinde söylenirken maniler genellikle müziksiz terennüm edilir. Bazen türküler söylenerek halaylar çekilir. Adıyaman’ın Türkiye çapında ünlenmiş bir çok türküsü vardır. Türküler, genellikle uzun hava ve ağıt türündendir. ünlü türküleri arasında “Gölbaşına Vardım, Altın Yüzüğüm Kırıldı ve Türkmen Gelini” sayılabilir.
GİYİM KUŞAM
Kadın ve erkek giyiminde yöremiz özelliklerini en iyi yansıtan, asırlar boyu süre gelmiş,günümüzde ise hemen hemen yok olmaya yüz tutmuş yöresel kıyafetlerimiz bugün sadece kırsal yöredeki halkımızca tüm özelliklerini muhafaza eder şekilde kullanılmaktadır.
Şehir merkezinde kadın ve erkek kıyafetlerine baktığımız zaman geleneksellikten tamamen uzaklaştığı ve modernleştiği dikkati çekmektedir.
ERKEK KIYAFETİ
Kadın kıyafetindeki değişiklik sürecini burada da görmek mümkündür. Son on yıldaki hızlı değişim giysi kültürümüzde kalıcı etkiler bırakmıştır.
Kırsal kesimlerde yöresel kıyafetler örneklerine rastlamak mümkündür. Dağ köylerinde kıl kumaştan yapılmış şalvar, Aba denilen ceket ve yakasız gömlekten ibarettir. Ayakta çorap ve yemeni bulunmaktadır.
Şalvar ve yakalı veya yakasız gömlekle bütünleşen kıyafetin üzerine “fillik kuşak “ denilen ipek,püsküllü, beyaz renkte bir kuşak sarılmaktadır.
Adıyaman ilinde gerek erkek gerekse kadın kıyafetlerinde,özellikle son yıllarda, genelde şehir merkezinde geleneksel giyimin tamamıyla terk edildiği,ancak kırsal kesimde kültürümüzün özünü yansıtacak önem ve değere sahip kıyafetleri, büyük bir zevkle giyildiği görülmektedir.
TAKILAR
Adıyaman ili genellikle altın takılara büyük önem vermektedir. Ancak geleneksel takılar zamanla değişen zevkleri sonucu, yerini daha iyi işlenmiş takılara bırakmıştır. Maddi durumun farklılaşması nedeniyle de alternatif takılar çoğalmıştır.
Altın ya da gümüşten imal edilen bel kemeri önemli takılardandır. Çelen ismi verilen ve başın ön kısmından başlayıp iki yandan birbirine kavuşturulup arkadan kenetlenen altından imal edilen başlık da çok kullanılmaktadır. 8 ya da 10 gremmisenin altın bir zincir üzerine dizilerek elde edilen gerdanlık da geleneksel takılar arasındadır.
Adıyaman Yöresi El Sanatları
Adıyaman ilçe ve köylerinde halı, kilim, heybe, hurç gibi yöre insanımızın sanat ve estetik zevkini, el becerisini yansıtan geleneksel el sanatları hem halkımızın kendi ihtiyaçlarını karşılamak hem de turistik meta olarak üretilmektedir. . Bunun yanında genç kızlarımızın, sözü dili, sayılabilecek yazma oyaları, kanaviçe nakışlarından yöremizde büyük önem ve değere sahiptir.
Günümüzde gelişen teknoloji karşısında varlığını koruyamayan köşkerlik ( yemenicilik ) hemen hemen yok olmuştur.
Ayrıca, Adıyaman Merkez ve İlçelerinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfı, Özel İdare Müdürlüğü, Köylere Hizmet Götürme Birliği kaynakları kullanılarak; Halk Eğitim Müdürlüklerinin usta öğreticileri nezaretinde Halıcılık faaliyetleri sürdürülmektedir. Toplam 2061 tezgahta 5394 dokuyucu ve 324 usta öğretici ile ayda 2.701 M2 halı üretilmektedir. Üretilen halılar 11 firma kanalıyla yurt dışına ihraç edilmektedir. Halı üretiminden Adıyaman’a ayda ortalama 68.428.250.000 TL. girdi sağlanmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder