Ağrı Coğrafi Özellikleri

Coğrafi Konumu

İlimiz; Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Murat Havzasında yer alır. İlin yüzölçümü 11.376 km kare 'dir. Ağrı 39.0,40.07 kuzey paraleli ile 42.20,45.30 doğu meridyenleri arasında bulunmaktadır.Ağrı İli; doğusunda İran, kuzeyinde Kars, Iğdır, batısında Erzurum, kuzeybatısında Muş, güneyinde Bitlis ve Van İlleri ile çevrilidir. İlde merkez ile birlikte 8 ilçe, 7 bucak, 558 köy, 220 mezra bulunmaktadır. Yüzölçümü 11.376 km. karedir ve deniz seviyesinden yükseklik 1.600 metreden yukarıdır.

Ağrı'da mevcut toprağın büyük bir kısmını dalgalı, yüksek dağlık arazi meydana getirir. Ağrı ilinde dağlar sıralar halindedir. Tek başına yükselen dağlar da yine bu sıra dağlar üzerinde veya bitişiğindedir. İlli kaplayan dağlar Alp-Himalaya Volkanik dağ sisteminin devamı olarak, doğu-batı doğrultusunda ve iki kol halinde görülür.İli kuzeyden ve güneyden çevreleyen bu dağlar iki gruba ayrılır, büyük ve küçük Ağrı Dağları, Kuzey Kanat Dağları üzerinde bulunmamasına rağmen, önemli özellikleri sebebiyle bir dağ grubu olarak değerlendirilebilir.

Dağları

Ağrı ilinde dağlar, ilin adıyla özdeşleşecek kadar önemli bir yer tutar. Bunların başında Büyük ve Küçük Ağrı Dağı gelir. Bunlardan Başka yükseklikleri 3000 metreyi aşan birçok doruğa rastlanır. Türkiye’nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı, Doğubeyazıt ilçesine 15km uzaklıkta olup, il topraklarının %11’ni kaplayan bir alana oturur. Denizden yüksekliği 5165 m.yi bulmaktadır. Doruk Tepesi kükürtlü bir tabaka ile kaplı olduğundan fazla Kar tutmamaktadır. Ancak doruğun biraz aşağısında başlayarak 1000 m.lik bir bölüm sürekli karla kaplıdır ve burada Türkiye’nin en büyük buzulu bulunmaktadır. Zirvesinde bulutsuz zamanın az olduğu dağ, merkezi bir lav püskürmesi sonucu oluşmuştur. Tepesi dışa doğru kabarık bir koniyi andıran dağın en önemli özelliği küçük tepeler meydana getirmeden, dikine olarak, birdenbire yükselmesidir.

Büyük ve Küçük Ağrı Dağı dorukları arasında tabanı 2700m.ye inen Serdarbulak beli bulunur. Ağrı Dağı daha batıdaki Hama Dağı nda çengelli gediği ile ayrılır. Ağrı Dağı nın zirvesine ilk defa 1829 yılında, Prof. Frederic Parat başkanlığındaki heyet çıkmıştır.

Nuh Tufanı ile ilgili olarak, Nuh Un Gemisi nin burada bulunduğu yolundaki varsayım nedeniylede Ağrı Dağı önemli bir yer teşkil etmektedir.

ilde; Ağrı-Van arasında yükselen, 3343m yüksekliğe sahip Tendürek Dağı, Van Gölü’nün kuzeybatısında sönmüş bir volkanik dağ olan 4058m yükseklikteki Süphan Dağı ile Hama dağı, Aşağı Dağ (3720), Karadağ (3243), Aladağ (3250), Mirgemir Dağı, çemçi Dağları, Mergezer Dağları, Tahir Dağları, çift öküz ( Solhan) Dağları ile Mızrak Dağları bulunur.

Ovalar

Bölgenin volkanik bir arazi olması sebebiyle , ovalar çöküntü neticesinde meydana gelmiştir. Ovalar daha çok Tahıl ekimi yapılan ve mera olarak kullanılan klasik ova tanımının ötesinde, genel anlamıyla düzlüktür.

Ağrı-Eleşkirt Ovası:İlin en büyük ovasıdır. Tabanı derin olmayan yarıklarıyla kaplı düzlüklerden oluşan bu ovadan Murat ırmağının bazı yan kolları geçer. Toprağının verimliliği ve ulaşımın rahatlığı nedeniyle nüfusun kalabalık olduğu bir yerdir.

Doğubayazıt Ovası:Rakımı en yüksek olan ovanın, dört bir tarafı dağlarla çevrili olup, 280 metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Az karın yaydığı ovada yazlar kurak geçer. Ovanın toprağı verimli olmadığından tarıma elverişli değildir.

Tutak Ovası :Murat Nehrinin ikiye böldüğü ovanın, batı tarafında kalan kısmına Antep Ovası, Doğusunda kalan tarafa ise Göl Ovası denilmektedir. Göl Ovası, Antep ovasına göre daha çok düzlüklerden oluşmaktadır. Su oldukça azdır.

Patnos Ovası :Etrafını çevreleyen dağlardan aşağılara doğru akarsular inmektedir. Bu akarsular daha sonra Murat Nehri ne karışmaktadır. Patnos Barajı ve şekerova Barajının suladığı ova tarıma elverişli olup bir çok tarım ürünü yetiştirilmektedir.

Yaylalar

Topraklarının %7 sini kaplayan yaylalar, özellikle hayvancılık açısından büyük önem taşırlar. Bunlar geniş otlaklarla kaplı düzlüklerdir.

Aladağ Yaylaları :Doğu Anadolu nun en engebeli, en yüksek ve en geniş ovalarından biri olan Aladağ yaylaları, ilin güneyinde bulunmaktadır. Hamur Vadi sinden Tendürek Dağına kadar olan büyük bir alanı kapsamaktadır. Hayvancılık açısından oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir.

Sinek Yaylası :İlin Aladağ yaylasında sonra ikinci büyüklüğe sahip yaylası olan sinek yaylası, Ahtalar Gediği ile Balık Gölü arasında kalan alanı kapsamaktadır. ilde bunların dışında; Mirgemir-çakmak (Kılıç) yaylaları, Davul Yaylası, Kraktin yaylası, Pani Yaylası ve Katavin Yaylası Bulunmaktadır.

Bitki Örtüsü

Volkanik bir arazi oluşu, yağışların az, ısının çok düşük olması sebebiyle dağlar ve ovalar çarpıktır. Arazinin % 80 i ekime elverişli değildir. Tabii bitki örtüsü, genellikle yüksek plato stepleri görünümündeki bozkırlardır. Bozkırlar özellikle, Ağrı merkez, Eleşkirt ilçesi ve Yukarı Murat Irmağı civarında yoğunluk kazanır. Eskiden Ağrı Dağının yamaçları zengin ormanlarla kaplı iken, tahripler neticesinde bugÜn bitki örtüsü step görünümü almıştır. iklim koşullarından dolayı bir çok ot türü yetişmektedir.

Akarsuları

Ağrı ilinde irili ufaklı bir çok akarsu vardır. En önemlileri Keban Baraj gölüne dökülen Murat Irmağının yukarı çığırını oluşturan derelerdir. ilin en büyük akarsuyu Fırat nehrinin ana kollarından biri olan Murat Irmağıdır.

Muratbaşı yöresinden doğan ırmak, Ağrı-Eleşkirt Ovasından geçerek çeşitli kollara ayrılır. Eleşkirt Ovasında aldığı şiryan çayı en önemli koludur. Daha sonra güneye yönelerek, Hamur Boğaz’ından geçer ve Muş Ovasına kadar iner. Irmağa katılan diğer kollar şiryan (şeriyan) Deresi dışında, Eleşkirt Deresi, Kopuzdere, Taşlıçay, Körsu, Gelutan Deresi , Ahmetbey Deresi, Küpkıran çayı, ve Mandalık çayıdır. ilde bulanan diğer akarsular ise; Eleşkirt çayı, Murat Suyu, Sarısu ve Balıkçayıdır.

Göller

il sınırları içinde en önemli göl Balık Gölüdür. Türkiye’nin en yüksek göllerinden biri olan bu gölde alabalık avlanır. çevresiyle birlikte oluşturduğu manzara görÜlmeye değerdir. Ayrıca büyük ve küçük Ağrı dağlarının eteklerinde Gölyüzü ve Saz Gölü adı iki göl daha vardır. Bunların dışında şeyh ve Danikel Gölleri bulunur. Ancak bunlar yaz aylarında bir bataklık görünümündedirler.

İklimi

Ağrı iklim bakımından Türkiye’nin en karasal ve sert iklimli bölümüne girer. Kışlar çok sert geçer. Türkiye de en soğuk gün Ağrı da 13 Ocak 1940 ta -43 C olarak tespit edilmiştir. Yazları sıcaktır. ilkbahar ve sonbahar kısa sürer. Az yağmur, daha çok kar yağar. Senenin 115-125 günü karla kaplıdır. Yıllık ortalama yağış miktarı 528,5 mm.dir. En yağışlı Ay 66,8 mm ile nisan ve en kurak ay da 12,3 mm ile ağustostur. Ağrı nın yıllık ortalama Sıcaklığı 6,1C, en soğuk Ayın ortalaması 21C dir. Ağrı da özellikle soğuk dönemlerde sisli günler sayısı da artmaktadır. Buna büyük ölçüde radyasyon sisleri etkili olmaktadır. Ortalama sisli gün sayısı yılda 30 gündür.

Geçitler

- Tahir geçidi:Eleşkirt ile Horasan arasındadır.
- İpek Geçidi: Doğubeyazıt ile Diyadin arasındadır.
- Ahtalar Geçidi: Kağızman-Kars ile Ağrı arasındadır.
- Çat Geçidi: Ağrı ile Erzurum arasındadır.
- Çilli Geçidi: Iğdır ile Doğubeyazıt arasındadır.
- Kılıç Gediği Geçidi: Eleşkirt Ovasının batısındadır.
- Ağrı Geçidi: Ağrı-Van arasında, Aladağın güneyindedir.